Περιοχή Μ

H. P. Lovecraft

Ο «παρείσακτος» του Πρόβιντενς

That is not dead which can eternal lie yet

with strange aeons even death may die

Necronomicon

Δεν είναι νεκρό αυτό που αιώνια μπορεί να ακινητεί, κι όμως

με το πέρασμα παράξενων αιώνων ακόμη κι ο θάνατος μπορεί να πεθάνει

…Στα πάντα είμαι πίσω ως προς την εποχή μου. Η σύγχρονη λογοτεχνία και δραματουργία μου είναι απολύτως άγνωστες, όπως ξένα μου είναι τα σύγχρονα πολι­τικά και κοινωνικά ιδεώδη. Ακόμα και τώρα αδυνατώ να συγχωρήσω την επαναστατική απόσχιση της Αμερικής από την Αγγλία και μέσω της επήρειας της κληρονομικότητας είμαι Άγγλος στην καρ­διά, παρά το ότι γεννήθηκα στην Αμερική. Διαθέτω όση γνώση του κόσμου μπορεί να περιμένει κανείς από κάποιον που μεγάλωσε σε απομόνωση. Δε βγήκα ποτέ από τις τρεις Πολιτείες, του Ροντ Αιλαντ, της Μασαχουσέτης και του Κονέκτικατ!...

…Όσο περισσότερο διάβαζα τις Γραφές, τόσο πιο ξένες μου φαίνονταν. Αγαπούσα απείρως περισσότερο την Ελληνο­ρωμαϊκή μυθολογία, και στα οκτώ μου κατέπληξα την οικογένειά μου δηλώνοντας ότι ήμουν Ρωμαίος ειδωλολάτρης. Η θρησκεία μου φαινόταν στην καλύτερη περίπτωση τόσο αόριστο πράγμα που ή­μουν ανίκανος να βρω κάποιο σύστημα πίστεως θετικότερο από κάποιο άλλο. Στην πραγματικότητα είχα υιοθετήσει ένα είδος Πανθεϊσμού, με τους Ρωμαϊκούς θεούς να αποτελούν προσωποποιήσεις των ιδιοτήτων της θεότητας...

...Οι σημερινές απόψεις μου ταλαντεύονται ανάμεσα στον Πανθεϊσμό και το ρασιοναλισμό. Είμαι ένας είδος αγνωστικιστή, δεν αρνούμαι και δεν επιβεβαιώνω τίποτα...

…Στάθηκα αντίθετος προς τον ερωτισμό για διαφόρους λόγους, (α) εξαιτίας της παρα­δεδεγμένης απωθητικότητας των άμεσων ερωτικών εκδηλώσεων, όπως την αισθάνονται όλες οι φυλές και όλοι οι πολιτισμοί και την εκφράζουν με λιγότερη ή περισσότερη αυτοσυγκράτηση, (β) εξαιτίας της προφανούς συγγένειας των ερωτικών ενστίκτων προς τα πιο ανεπεξέργαστα και πρώιμα νευρικά φαινόμενα οργανικής φύσεως μάλλον, παρά προς φαινόμενα που οφείλονται στην πιο περίπλοκη και προχωρημένη εξέλιξη (π.χ. τα φαινόμενα που εί­ναι καθαρά διανοητικά), (γ) εξαιτίας της φανερής σχέσης μετα­ξύ των εποχών έντονου ερωτικού ενδιαφέροντος και εθνικής πα­ρακμής, και (δ) επειδή στο βαθμό που μπορούσα να κρίνω, τα ε­ρωτικά ενδιαφέροντα είναι υπερτιμημένα, αφού στην πραγμα­τικότητα είναι πράγματα ασήμαντα που απασχολούν τα άξεστα μυα­λά όταν λείπουν άλλα, πιο αξιόλογα. Σύμφωνα με τη θεωρία μου η σημασία του ερωτισμού θα σμικραινόταν αν οι στοχαστές ξυπνούσαν και έστρεφαν την προσοχή τους σε πιο σημαντικά φαι­νόμενα. Αυτές, περιληπτικά, ήταν οι βάσεις των απόψεών μου αλ­λά η απροκατάληπτη μελέτη αντιπροσωπευτικών ρεαλιστικών έρ­γων με κάνει να αποπειραθώ μια επανεκτίμηση που είναι δυνατή χάρη στην αυξανόμενη αποπροσωποποίησή μου. Όταν αποσυν­δέομαι εντελώς από την ανθρωπότητα και βλέπω τον κόσμο σαν μέσα από τηλεσκόπιο, μπορώ να μελετήσω πιο δίκαια φαινόμε­να που από κοντά με αηδιάζουν. Έτσι έρχομαι να πεισθώ ότι το ερωτικό ένστικτο είναι για το μεγαλύτερο τμήμα της ανθρωπότη­τας πολύ ισχυρότερο απ' όσο θα μπορούσα ποτέ να φαντασθώ χωρίς ευρείες αναγνώσεις και παρατηρήσεις· ότι σφίγγει αδυσώ­πητο στις αρπάγες του το μέσο άνθρωπο - ακόμα και εκείνον που ανήκει στις σκεπτόμενες τάξεις - σε βαθμό που είναι αδύνατη η απώθησή του από υψηλότερα ενδιαφέροντα. Προφανώς η σύστασή μου να απορρίπτεται μέσω του παραμερισμού του από ενδια­φέροντα που ανήκουν καθαρά στη φαντασία και στον ευρύτερο κόσμο, είναι ένας παραλογισμός οφειλόμενος στην άγνοια της έ­κτασης και της έντασής του. Επιπλέον, η νηφάλια παρατήρηση δείχνει καθαρά ότι όλα τα ηθικά συστήματα που στηρίχθηκαν στην ερωτική απώθηση υπήρξαν μάταια και υποκριτικά. Κάτω από την επιφάνεια του Αγγλο-Σαξωνισμού υπάρχει προφανώς ε­ρωτισμός όσος υπήρχε και στους Έλληνες! Και η μορφή του εί­ναι ακόμα πιο απωθητική επειδή είναι λαθραίος και ελάχιστα τροποποιημένος μέσω του αισθητικού προβληματισμού. Η ανθρω­πότητα, εν ολίγοις, έχει εξελιχθεί λιγότερο απ' όσο πίστευα - η φαι­νομενική βελτίωσή της είναι περισσότερο μια μάσκα παρά μια με­ταβολή. Τέλος, η δύναμη των αντιερωτικών επιχειρημάτων αδυ­νατίζει όταν σκεφθεί κανείς και την προέλευση των ιδανικών της σεμνότητας. Τα ιδανικά αυτά προφανώς οφείλονται σε πολύ πρώι­μες φυλετικές εμπειρίες, όταν η πολεμική και νομαδική ύπαρξη απαιτούσε τη συγκέντρωση της ενεργητικότητας σε πιο αυστηρά κανάλια, και όταν η συγκινησιακή διέγερση που προκαλούσε ο φόνος υποκαθιστούσε την πιο απαλή διέγερση του ερωτισμού. Τώ­ρα που απωθήθηκαν οι παλιές χαρές της σφαγής, η υγιής δίψα για αίμα μετατρέπεται σε νωχελικό ρομαντισμό. Για να συνοψίσω, η πραγματικότητα της ερωτικής κυριαρχίας εντυπώνεται και στον πιο απρόθυμο παρατηρητή λόγω και μόνο της έκτασης και της ο­λοκληρωτικής διάχυσης των ερωτικών φαινομένων. Κάτι που έ­χει επιβιώσει από κάθε απόπειρα μετατροπής του πρέπει να είναι ισχυρό, και το να το επικρίνεις ή να προσπαθείς να το διορθώ­σεις πρέπει να είναι μάταιο. Όση ναυτία και αν προκαλεί σε μια λεπτή διάνοια η κτηνωδία της ανθρωπότητας, η ίδια αυτή διάνοια δεν μπορεί να απορρίψει πράγματα που ανακαλύπτει ότι υπάρ­χουν -και οπωσδήποτε το ρομάντσο δεν είναι πιο άξεστο από το ανάλογο φαινόμενο της πείνας. Το μόνο, λοιπόν, που πρέπει να ζη­τούμε, είναι ο πιο εκλεπτυσμένος και καλλιτεχνικός χειρισμός των ερωτικών κινήτρων. Απ' ό,τι έχω ακούσει, το σφάλμα του Σαξωνικού ερωτισμού βρίσκεται στη νοσηρότητά του, που χωρίς αμ­φιβολία απορρέει από ένα κοινωνικό σύστημα που προσπαθεί να τον εξορίσει, και που συνεπώς τον κάνει ακόμα πιο βδελυρό ό­ταν ξεπηδά στην επιφάνεια. Υποθέτω ότι αυτό είναι το κακό με τον Τζορτζ Μουρ. Το μοναδικό φάρμακο φαίνεται να βρίσκεται στη σταδιακή έξοδο της κοινωνίας από το πουριτανικό στάδιο, και η αναγνώριση κάποιας πιο χαλαρής ηθικής ή κάποιου πιο χα­λαρού εταιρισμού. Φαίνεται να είναι η ιδέα που σκιαγραφούν ο Νίτσε και άλλοι ρεαλιστές - η εξάλειψη του νοσηρού ερωτικού ενδιαφέροντος μέσω της εξάλειψης των προκαταλήψεων και των αναστολών που διπλασιάζουν την ισχύ του. Είναι πολύ πιθανό ότι η καθαρή ποσότητα της χυδαιότητας θα μειωνόταν έτσι αντί να αυξηθεί· σίγουρα η μείωση της υποκρισίας θα βοηθούσε προς την κατεύθυνση της ολοκλήρωσης... Έτσι μετέβαλα απόψεις ως προς εκείνο το οποίο παλαιότερα καταδίκαζα. Δεν μπορείς να ξε­ριζώσεις κάτι που είναι έμφυτο στην πλειοψηφία -η ανθρωπότη­τα δεν μπορεί να χυθεί στα καλούπια μιας ιδεώδους κοινωνίας και λογοτεχνίας, η κοινωνία και η λογοτεχνία οφείλουν να συμ­μορφωθούν με τον υπαρκτό άνθρωπο...

…Δεν περιμένω από τον άν­θρωπο τίποτα και αποκηρύσσω την ανθρώπινη φυλή. Αλλά είναι ματαιότητα να ζητάς αυτό που δεν μπορείς να επιτύχεις ποτέ- ο άνθρωπος είναι φοβερά περιφρονητέος όταν συγκριθεί με τις ίδιες του τις διακηρύξεις. Καλύτερα να γελάς σε βάρος του ανθρώπου κοιτώντας τον από το εξώτερο σύμπαν, παρά να κλαις γι' αυτόν μέσα σου...

...Δεν αποδέχομαι πλήρως καμιά λο­γοτεχνική σχολή -είμαι υπέρ της Σαξωνικής αθωότητας αλλά κα­τά της Σαξωνικής διάθεσης για κηρύγματα- υπέρ της σύγχρονης ειλικρίνειας αλλά κατά της σύγχρονης νοσηρότητας· υπέρ του ρομαντικού θαυμαστού αλλά κατά του ρομαντικού συναισθη­ματισμού· υπέρ της καλλιτεχνικής μη - ηθικής αλλά κατά της καλ­λιτεχνικής ανηθικότητας. Με λίγα λόγια είμαι πλήρως εκλεκτι­κός, ίσως θα μπορούσα να περιγραφώ ως Έλληνας επηρεασμέ­νος από τα παραμύθια των αδελφών Γκριμ και από τον Πόε! Πι­στεύω ότι η τέχνη δε θα έπρεπε να διδάσκει, αλλά απλώς να ει­κονίζει. Θα έπρεπε να ασχολείται περισσότερο με εικόνες παρά με ιδέες· θα έπρεπε να συναρπάζει μάλλον παρά να πείθει...

...Δεν πιστεύω ότι μπορεί να είναι καλλιτέχνης ένας άνθρω­πος που ενδιαφέρεται για την ανθρώπινη συμπεριφορά -εκτός αν ξεχάσει το ενδιαφέρον του όταν πιάνει την πένα του για τους σκο­πούς της τέχνης. Ως καλλιτέχνης ο Τένισον είναι κατώτερος του Πόε, επειδή οι εικόνες του δεν ξεπερνούσαν την κοινότοπη οπτι­κή της άκαμπτης μπουρζουαζίας και δεν προκαλούσε συναισθή­ματα πέρα από τις αυτάρεσκες ρηχότητες της ανιαρής βικτοριανής οικογενειακής ζωής. Είναι πλάσμα από γάλα και νερό, και αντλεί τη φήμη του κυρίως από το θαυμαστό του ταλέντο στη ρυθ­μική μελωδία και στην ικανότητά του να ευχαριστεί το καθόλου ευφάνταστο μυαλό. Ο Τένισον δεν μπορεί να συγκριθεί με τον Σουένμπορν, και ακόμα και ο Σουένμπορν δεν μπορεί να συγκρι­θεί με τον Πόε. Αν ο Πόε δε ζωγράφισε ποτέ έναν ανθρώπινο ή­ρωα που να ζει στη μνήμη μας, το γεγονός οφείλεται στο ότι τα ανθρώπινα όντα είναι υπερβολικά αξιοπεριφρόνητα και τετριμ­μένα για να τους αξίζει να τα θυμόμαστε. Ο Πόε είδε πιο πέρα από τη χυδαία ανθρωποκεντρική σφαίρα και συνειδητοποίησε ότι οι άνθρωποι είναι απλά ανδρείκελα· ότι τα μόνα ζωτικά πράγ­ματα είναι τα γεγονότα και οι περιστάσεις. Πιστεύω ότι το πεζο­γραφικό έργο του Πόε είναι σημαντικότερο από την ποίηση του. Η ποίησή του φθάνει σε θαυμαστά ύψη, αλλά τα διηγήματά του είναι πάνω από κάθε δυνατό ύψος - αποσπάσματα μιας κοσμι­κής τελειότητας που ξεπερνά το δικό μας σύμπαν των τριών δια­στάσεων. Ως κριτικός καθοδηγεί όλους τους άλλους Αμερικα­νούς και μονάχα στο χιούμορ απέτυχε. Φυσικά ίσως να είμαι προ­κατειλημμένος επειδή η προσωπική μου αισθητική αντίληψη εί­ναι ομολογουμένως στενή και κλίνει προς τα συγκεκριμένα εκεί­να πεδία που απασχόλησαν στη δουλειά του τον Πόε. Ωστόσο πι­στεύω ότι δεν κάνω μεγάλο λάθος ότι ο Πόε είναι ασυζητητί η μεγάλη λογοτεχνική μορφή των Ηνωμένων Πολιτειών και πιθα­νότατα θα παραμείνει σ' αυτό το βάθρο. Είχε μια ιδιότυπη επι­κράτεια, αλλά μιλούσε γι' αυτή την επικράτεια με τελειότητα με­γαλύτερη από εκείνη με την οποία μίλησε οποιοσδήποτε άλλος Αμερικανός για τη δική του…

...Όχι δεν έχω διαβάσει ποτέ το ιδίωμα του επίσημου «αποκρυφισμού», αφού πάντα πίστευα ότι η γραφή του αλλόκοτου είναι πιο αποτελεσματική αν αποφεύγει τις εύκολες προλήψεις & και τις δημοφιλείς αποκρυφιστικές φόρμουλες. Ως προς τις πε­ποιθήσεις μου είμαι πραγματικά απόλυτος υλιστής χωρίς ούτε ψιχία πίστης σε οποιεσδήποτε υπερφυσικές ιδέες -θρησκεία, σπιριτουαλισμό, υπερβατισμό, μετεμψύχωση ή αθανασία. Ωστόσο δεν αποκλείεται να μπορέσω να βρω σπέρματα κάποιων καλών ιδεών στις τρέχουσες φλυαρίες των τρελών που ασχολούνται με τέτοια & σκέφτηκα συχνά να προμηθευτώ μερικά από τα σκου­πίδια που πουλιούνται στο βιβλιοπωλείο των αποκρυφιστών, στην 46η Οδό. Το πρόβλημα είναι ότι για την τωρινή οικονομική μου κατάσταση κοστίζουν υπερβολικά πολύ. Πόσο στοιχίζει η μπροσούρα που διαβάζεις τώρα; Αν αυτές οι ομάδες των σαλεμέ­νων έχουν δωρεάν προσπέκτους & «λογοτεχνία» με περιγραφές που θα μπορούσαν να δώσουν ιδέες, δε θα με πείραζε να γραφεί το όνομά μου στους «καταλόγους των κορόιδων» τους. Την ιδέα ότι η μαύρη μαγεία ασκείται σήμερα κρυφά, ή ότι επιβιώνουν δι­αβολικές αρχαίες τελετές, την έχω χρησιμοποιήσει και θα την ξα­ναχρησιμοποιήσω. Όταν διαβάσεις το νέο μου διήγημα, θα δεις πώς χρησιμοποιώ την ιδέα σε συνδυα­σμό με τις συμμορίες των νεαρών αλητών & τις αγέλες των ξέ­νων με τις ύποπτες φάτσες που βλέπει κανείς παντού στη Νέα Υόρκη…

…Όσο για το τι σημαίνει ο όρος «αλλόκοτο» - και φυσικά η έννοια του αλλόκοτου δεν περιορίζεται με τίποτα στον τρόμο - θα έλεγα ότι το πραγματικό κριτήριο είναι η ισχυρή εντύπωση της αναστολής των φυσικών νόμων ή η παρουσία αόρατων κόσμων ή δυνάμεων που μας πλησιάζουν. Πνεύματα με διαφορετικές ο­πτικές ή βαθμούς ευαισθησίας αντιδρούν διαφορετικά στην ίδια ιστορία. Για μένα το Πηγάδι και το Εκκρεμές δεν περιέχει καθό­λου στοιχεία αυθεντικού αλλόκοτου, αν εξαιρέσεις τις πρώτες ει­σαγωγικές πινελιές. Τα στοιχεία τρόμου είναι υπερβολικά κατα­φανώς υλικά, και η προέλευσή τους απλώς ανθρώπινη. Η ανώ­τερη ιστορία του Πόε -και ίσως το ανώτερο αλλόκοτο διήγημα όλων των εποχών- είναι η Πτώση του Οίκου των Άσερ. Δεύτερη έρχεται η Λιγεία, και φυσικά τα Δεδομένα στην Περίπτωση του κου Βάλ ντεμαρ είναι γεμάτα από προβλέψεις που σου κόβουν την ανάσα, ως τον τελικό, φρικαλέο κατακλυσμό. Το Χειρόγραφο που Βρέθηκε σε μια Μποτίλια και τα τελευταία μέρη του Αρθούρου Γκόρδον Πυμ διέπονται από μια παράξενη και ισχυρή αίσθηση μυστηρίου και αγωνίας, και υπάρχουν πινελιές στο Μέτζενγκερστάιν που ελάχιστοι εκτός από τον Πόε θα μπορούσαν να επιτύ­χουν. Στον τομέα της καθαρής, σκοτεινής ποιητικής πρόζας που ενώνει τη φρίκη και την ομορφιά, τίποτα δε θα μπορούσε να ξε­περάσει τη Μάσκα του Κόκκινου Θανάτου, το Σιωπή, ένας Μύ­θος και το Η Σκιά, μια Παραβολή…

…Από την αφηρημένη άποψη ο γάμος μπορεί να είναι λιγότερο ή περισσότερο φυσιολογικός και κοινωνικά ουσιώδης και τα γνω­στά -αλλά τίποτα στον ουρανό ή τη γη δεν είναι για τον άνθρωπο του πνεύματος και της φαντασίας σημαντικό όσο η απαραβία­στη πληρότητα της εγκεφαλικής του ζωής -η αίσθηση της από­λυτης ολοκλήρωσης και της προκλητικής ανεξαρτησίας του ως υπερήφανου και μοναχικού όντος απέναντι στον δίχως όρια κό­σμο [cosmos]. Και εάν διαθέτει τη γενική ιδιοσυγκρασία που συ­νήθως συνοδεύει μια τέτοια πνευματική διάθεση και δομή, δε θα είναι πρόθυμος να θεωρήσει την αγέρωχη κατά μόνας ζωή υπερ­βολικά υψηλό τίμημα για την εξασφάλιση του απαραβίαστου του πνευματικού αυτού αιθέρα. Η ανεξαρτησία, και η απόλυτη απο­μόνωση από τη μάταια αγέλη, είναι πράγματα τόσο αναγκαία για ένα συγκεκριμένο τύπο εγκεφαλικότητας που όλα τα άλλα προ­βλήματα γίνονται δευτερεύοντα σε σύγκριση με αυτά. Προφανώς το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση μου. Ωστόσο δε βρήκα τη γα­μήλια ζωή τόσο εφιαλτική όσο θα μπορούσε να φαντασθεί κα­νείς. Με μια σύζυγο που θα διέθετε ιδιοσυγκρασία όμοια με της μητέρας και των θειάδων μου, πιθανότατα θα είχα κατορθώσει να ανασυγκροτήσω έναν τρόπο οικιακής ζωής όχι διαφορετικό από εκείνον των ημερών της Έιντζελ Στριτ, έστω και αν θα είχα διαφορετικό στάτους στην ιεραρχία του νοικοκυριού. Αλλά τα χρόνια γέννησαν βασικές και ουσιώδεις διαφορές στις αντιδρά­σεις προς τα διάφορα ορόσημα της ροής του χρόνου, και αντιποδικές φιλοδοξίες και αξιολογήσεις στο σχεδιασμό ενός σταθερού τόπου συνεύρεσης. Υπήρξε μια σύγκρουση της αφηρημένης – παραδοσιακής – ατομιστικής - ενδοσκοπικής Απολλώνιας αισθητικής με τη συγκεκριμένη – συναισθηματικη – παροντική – κοινωνική - ηθική…

…Η μία μορφή λογοτεχνικής σαγήνης που θεωρώ απολύ­τως αστήρικτη\ τσαρλατανισμό -ματαιόδο­ξη, ανειλικρινή, άσχετη & δίχως νόημα- είναι ο τρόπος εκείνος διαπραγμάτευσης ανθρωπίνων συμβάντων & αξιών & κινήτρων που είναι γνωστός ως ρομαντισμός. Ο Δουμάς, ο Σκοτ, ο Στήβενσον -έλεος! Πρόκειται για καθαρό παιδισμό -για μίγμα ψεύτι­κης λάμψης & ενθουσιασμού & γεγονότων προερχόμενων από έ­να συγκεχυμένο & στρεβλωμένο υπόστρωμα που δεν έχει καμιά σχέση με οτιδήποτε αφορά τις αυθεντικές σκέψεις, τα αυθεντικά συναισθήματα & τις εμπειρίες των εξελιγμένων & ενηλίκων αν­θρώπων. Στην ουσία του βρίσκεται η μία εκείνη ασυγχώρητη α­συμφωνία που συνιστά τον υπέρτατο πυρήνα κάθε φτήνειας και κοινοτοπίας -η επένδυση πραγμάτων γεγονότων με εντελώς δυ­σανάλογα & αταίριαστα συναισθήματα. Οι ηρωικές ιστορίες δεν είναι παράλογες αρκεί να μην απομακρύνονται από τα πραγματικά ουσιώδη της ζωής του ανθρώπινου πνεύματος· αλλά όχι αν κάποιος αισθηματίας poseur υιοθετεί τον τόνο τους για χάρη τεχνητών & τετριμμένων ψευδών, το αποτέλεσμα είναι υπερβολικά αηδιαστικό & κουραστικό για να περιγραφεί με λέξεις. Μπροστά στο ρομαντισμό είμαι σταθερά ρεαλιστής -αν και αναγνωρίζω το επικίνδυνα στενό περιθώριο που χωρίζει το ρομαντισμό από ορισμένες αποδεκτές μορφές του φανταστικού. Το φανταστικό, ως αυθεντική μορφή τέχνης, το αντιλαμβάνομαι ως επέκταση μάλλον παρά ως άρνηση της πραγματικότητας. Οι συ­νηθισμένες ιστορίες για φαντάσματα σε πύργους ή για ξεπερα­σμένους λυκάνθρωπους είναι απλά σκουπίδια. Η πραγματική λει­τουργία του φανταστικού είναι να δίνει στη φαντασία χώρο για απεριόριστη επέκταση & αισθητική ικανοποίηση της ειλικρινούς & φλεγόμενης περιέργειας & αίσθηση του δέους που αισθάνεται μια ευαίσθητη μειοψηφία για τις σαγηνευτικές & προκλητικές αβύσσους του ανεξερεύνητου διαστήματος & των αγνώστων ο­ντοτήτων που συγκλίνουν προς το γνωστό κόσμο από άγνωστες απεραντοσύνες & με άγνωστες σχέσεις χρόνου, χώρου, ύλης, δύναμης, διαστατικότητας & συνείδησης. Πιστεύω ότι η περιέρ­γεια αυτή & η αίσθηση του δέους έχουν βασική σημασία για την εν λόγω ευαίσθητη μειοψηφία και δε βλέπω ότι υπάρχει λόγος να πιστεύω ότι θα φθίνουν στο μέλλον -γιατί, όπως λες κι εσύ ο ίδιος, το σύνορο του αγνώστου το πολύ που μπορεί να κάνει ποτέ είναι να ξύσει απλώς την εξωτερική επιφάνεια της αιώνια αδύ­νατο να γνωσθεί απεραντοσύνης. Αλλά οι πραγματικά ευαίσθη­τοι δε θα είναι ποτέ περισσότεροι από μια μικρή μειοψηφία, για­τί τα περισσότερα άτομα -ακόμα και όσα διαθέτουν την οξύτε­ρη δυνατή διάνοια και αισθητική ικανότητα- απλώς δε διαθέ­τουν τα ψυχολογικά εργαλεία ή την ικανότητα προσαρμογής που τους επιτρέπουν να αισθάνονται έτσι. Κοπίασα αρκετά για να βο­λιδοσκοπήσω σε διαφόρους την ικανότητά τους να σκέφτονται σε βάθος όσον αφορά τον κόσμο & τον ανησυχητικό & σαγηνευ­τικό χαρακτήρα του εξωγήινου & αιώνιου αγνώστου· & τα απο­τελέσματα που είχα αποκαλύπτουν απροσδόκητα μικρά ποσοστά. Στη λογοτεχνία μπορούμε να δούμε άνετα την κοσμική διάθεση στον Πόε, τον Ντάνσανι, τον Μπλάκγουντ, αλλά υποπτεύομαι βαθιά τον κοσμικισμό του Μπιρς, του Τζέιμς, ακόμα και του Μάχεν. Δε νιώθει ο κάθε συγγραφέας του μακάβριου με ένταση και σχεδόν ασήκωτο πά­θος την πίεση του κρυπτικού & ασύνορου εξωτερικού διαστήμα­τος. Από φυλετική άποψη, επιπλέον, πρόκειται για ένα συναίσθη­μα που διακρίνει σχεδόν αποκλειστικά τους Βόρειους. Οι Λατίνοι δεν μπορούν να το κατανοήσουν -ούτε καν ο Μποντλέρ, που τελι­κά από την άποψη αυτή είναι καθαρά ανθρώπινος... αντεστραμ­μένος άγιος…

…Ο ιδεώδης μου συγγραφέας του αλλόκοτου θα ήταν μια σύν­θεση της ατμοσφαιρικής έντασης του Πόε, του κοσμικού βελη­νεκούς & της πλούσιας εφευρετικότητας του Ντάνσανι, των βα­θιών υπαινιγμών του Μάχεν & του εξωπραγματισμού του Άλτζερνον Μπλάκγουντ, που με την πειστικότητά του κόβει την ανάσα…

…Πιθανότατα ο Πόε με επηρέασε περισσότερο από ο­ποιονδήποτε άλλο. Αν κατόρθωσα ποτέ να πλησιάσω το είδος της μαγείας του, το έκανα επειδή εκείνος έστρωσε το δρόμο δημιουρ­γώντας μια ολόκληρη ατμόσφαιρα & μέθοδο την οποία λιγότερο σημαντικά άτομα μπορούνε να ακολουθήσουν με σχετική ευκο­λία. Δε διεκδικώ θέση ανάμεσα στην πρώτη σειρά των συγγρα­φέων του αλλόκοτου -σειρά που εκπροσωπούν ο Πόε, ανάμεσα στους νεκρούς, και οι Άρθουρ Μάχεν, Άλτζερνον Μπλάκγουντ, λόρδος Ντάνσανι & Μόνταγκιου Ροντς Τζέιμς, ανάμεσα στους ζωντανούς….

Χάουαρντ Φίλιπς Λάβκραφτ, «Επιστολές»

Εκδ. ΑΙΟΛΟΣ, 1997

(Επιλογή επιστολών 1915 – 1937)

Μετάφραση – πρόλογος – σημειώσεις:  Βασίλης Καλλιπολίτης

Επιλογή επιστολών:  Βασίλης Καλλιπολίτης - Μάκης Πανώριος

Τίτλος πρωτοτύπου: H.P. Lovecraft/ Selected Letters, 1976

Ο Χ. Φ. Λάβκραφτ γεννήθηκε στις 20 Αυγούστου 1890 στο Πρόβιντενς του Ρόουντ Άιλαντ. Πέρασε τα περισσότερα χρόνια του ολότελα αποκομμένος από τον κόσμο και την εποχή στην οποία ζούσε. Πέθανε το 1937 σε ηλικία 47 χρονών. Υπήρξε αφοσιωμένος μελετητής των αρχαιοτήτων της πόλης του και ίσως η καταγωγή του να του έδωσε τη φυσική τάση που τον έκανε αγγλόφιλο για όλη του τη ζωή. Η υγεία του τα πρώτα χρόνια δεν ήταν πολύ σταθερή, έτσι τα πέρασε προστατευόμενος μέσα στην οικογένεια, ενώ η μερική αυτή ανικανότητά του, του επέτρεψε να διαβάζει συνέχεια. Σαν αποτέλεσμα, το ευαίσθητο, ονειροπόλο παιδί, δημιούργησε πολύ νωρίς έναν παράξενο δικό του κόσμο, στοιχειωμένο από τα πλάσματα της φαντασίας του. Μεγάλο μέρος των μυθιστορημάτων του που ανήκε στο βασίλειο του υπερφυσικού, αναπτύχθηκε απ’ αυτόν τον κόσμο. Από πολύ μικρός έδωσε δείγματα της ποιητικής του ικανότητας και σε ηλικία 15 χρονών έγραψε το πρώτο του διήγημα. Ο Λάβκραφτ σαν παιδί ήταν ντροπαλός ενώ σαν ενήλικας απόμακρος, σχεδόν απομονωμένος. Ήταν ψηλός, αδύνατος και συνήθως χλομός, παρ όλο που είχε φωτεινά και πολύ ζωηρά μάτια. Το σαγόνι του προεξείχε. Ο χαρακτήρας του ήταν ευγενικός. Η συζήτησή του αποκάλυπτε ένα εκπληκτικά πλούσιο λεξιλόγιο και μια άμεση χρήση των λέξεων, γεγονός ολοφάνερο στα μυθιστορήματά του. Στις δύο δεκαετίες που διήρκεσε μόνο, η συγγραφική του ζωή, ο Λάβκραφτ έγινε δάσκαλος του μακάβριου και στην εποχή του δεν υπήρχε ισάξιος του στην Αμερική. Άρχισε να γράφει νωρίς αλλά δεν κατόρθωσε να δημοσιευτεί τίποτα σε κανένα περιοδικό ευρείας κυκλοφορίας. Έχοντας Βρετανούς προγόνους, η φιλολογικές του επιρροές ήταν Βρετανικές μάλλον -του Άρθουρ Μάχεν και του Λόρδου Ντάνσανι κυρίως- και όχι οι Αμερικάνικες της γοτθικής παράδοσης του Πόε.

Τα έργα του Λάβκραφτ δεν εκδόθηκαν ποτέ σε ευρεία κλίμακα όσο ζούσε και μόνο μια μικρή νουβέλα έκανε την εμφάνισή της τυπωμένη και δεμένη από έναν ερασιτέχνη αλλά ενθουσιώδη εκδότη. 

Περίπου 50 από τις ιστορίες του δημοσιεύτηκαν σε περιοδικά και κυρίως στα:
"Αλλόκοτες Ιστορίες", "Καταπληκτικές Ιστορίες", "Καταπληκτική Επιστημονική Φαντασία". 

Το έργο του συγκεντρώθηκε σε ανθολογία στην πατρίδα του και στην Αγγλία, αλλά μόνο 2 χρόνια μετά τον θάνατο του εκδόθηκε από το "Αρκάμ Χάουζ" (που δημιουργήθηκε από τον Derleth σε συνεργασία με τον D. Wandrei, με σκοπό την αναδημοσίευση των έργων του Λάβκραφτ) μια ανθολογία με τίτλο "Ο Ξένος και άλλα", που περιείχε τις καλύτερες ιστορίες του και έγινε ένα από τα πιο πολύτιμα συλλεκτικά αντικείμενα στην Αμερική. Τον τόμο αυτό ακολούθησε το "Πέρα από τον Τοίχο του Ύπνου", "Μαρτζινάλια", "Κάποιος καραδοκεί στο Κατώφλι" (νουβέλα που τελείωσε ο Derleth) και "Κάτι για τις Γάτες και άλλα Κομμάτια", που όλα τους περιείχαν λιγότερο σημαντικά έργα. 

Αν και οι πρώτες του εργασίες ήταν ιδιαίτερα φανταστικές, επηρεασμένες από τον Λόρδο Ντάνσανι, ο Λάβκραφτ στράφηκε γρήγορα σε θέματα κοσμικού τρόμου και πνευματικής φρίκης, στις αξιοσημείωτες ιστορίες του "Χρώμα από το Διάστημα", "Τρόμος στο Ντάνγουιτς", "Ψίθυροι στο Σκοτάδι" και άλλα. Ανάμεσα σε αυτά εκείνη η μοναδική ιστορία τρόμου "Ποντίκια μέσα στους Τοίχους", που ίσως είναι η καλύτερη στο είδος της που γράφτηκε στην Αμερική το 1920. Λίγο χρόνο μετά την εμφάνιση των ιστοριών σε περιοδικά, άρχισε να φαίνεται καθαρά στο έργο του, το πρότυπο το οποίο έγινε αργότερα γνωστό ως "Μύθος του Κθούλου" και το οποίο πήρε το όνομα του από το "Κάλεσμα του Κθούλου" την πρώτη ιστορία που αποκαλύπτει καθαρά το σχέδιο του Λάβκραφτ. 

Ο Λάβκραφτ έγραψε μόνο 3 μυθιστορήματα ανάμεσα σε πολλά διηγήματα και νουβέλες. Το πιο φιλόδοξο όμως απ αυτά είναι "Η Περίπτωση του Τσάρλς Ντέξτερ Ουόρντ" που γράφτηκε το 1927-1928 αλλά δεν δημοσιεύτηκε ως το 1941, όταν μια συντετμημένη έκδοσή του είδε το φώς της δημοσιότητας στο περιοδικό "Αλλόκοτες Ιστορίες". Ολόκληρο το μυθιστόρημα δημοσιεύτηκε το 1943 στο περιοδικό "Πέρα από τον Τοίχο του Ύπνου", από τότε δημοσιεύτηκε σε συνέχειες στην Αγγλία, ενώ στην Αμερική έγινε τυπική ταινία φρίκης με τον ηθοποιό Βίνσεντ Πράϊς στον κύριο ρόλο και είχε τον τίτλο: "Το στοιχειωμένο Παλάτι του Έντγκαρ Άλαν Πόε". Δεύτερο σε μέγεθος είναι το μυθιστόρημα "Στα βουνά της Τρέλλας" που γράφτηκε το 1931 και προηγήθηκε του μεγαλύτερου μυθιστορήματος όσον αφορά ημερομηνίες έκδοσης, όπου κι εκεί δημοσιεύτηκε κάτι τι συντετμημένο. 

Το τρίτο, με τίτλο "Η αναζήτηση ονείρων του άγνωστου Κάνταθ", είναι πολύ πιθανό να συνελήφθη σαν ιδέα και να γράφτηκε πολύ πρίν τα άλλα μυθιστορήματα, κάπου στις αρχές του 1924-1925 αλλά αντίθετα από εκείνα τα μυθιστορήματα, προφανώς δεν αναθεωρήθηκε ποτέ. Δεν αποτελεί μέρος του "Μύθου του Κθούλου" στον οποίο ανήκει τόσο "Η περίπτωση του Τσάρλς Ντέξτερ Ουόρντ" όσο και το "Στα βουνά της Τρέλλας" αλλά ορισμένες πλευρές του τις δανείστηκε από τον Μύθο. Ανήκει μάλλον σε μια προγενέστερη περίοδο του έργου του Λάβκραφτ όταν ήταν προφανώς κάτω από την επιρροή του Λόρδου Ντάνσανι.

(η σύντομη βιογραφία από το http://www.protoporia.gr)

Τι να πρωτοπεί κανείς για έναν άνθρωπο – σύμπαν όπως είναι ο Λάβκραφτ… Μπορείς να τοπογραφήσεις ένα στερέωμα; Αδύνατον, η προσπάθεια είναι εξ αρχής καταδικασμένη στην μερικότητα. Αυτό που περισσότερο θέλω να καταθέσω σε όσους φίλους δεν έχουν διαβάσει ποτέ κάτι δικό του, είναι πως, όποια θέση ή άποψη κι αν έχουν, αν έχουν περάσει μια συγκεκριμένη ηλικία, να τον προσεγγίσουν με την απαιτούμενη… ετοιμότητα. Όχι αθωότητα, ούτε ‘αφέλεια’, αλλά ετοιμότητα. Προσωπικά, θεωρώ πως όλα εκείνα που με μάγευαν στα 15 και στα 20 έχουν υποχωρήσει αλλά δεν έχουν εξαφανιστεί. Είναι πάντα παρόντα, υπαρκτά, μαγικά και υπέροχα. Απλά, βρίσκονται σε μια τόσο ιδιαίτερη περιοχή που, ευτυχώς, δεν μπορεί καμιά καθημερινότητα και ‘κρίση’ και φθορά να τα μολύνει, να τα μαγαρίσει. Γιατί, ναι, ό,τι βιώνεται στον ‘φανταστικό’ κόσμο είναι το ίδιο ιερό, ίσως και ιερότερο από ό,τι μεταβολίζει η πραγματικότητα, η εμπειρία, η επαφή με το ορατό, το ψηλαφητό.

Ο Λάβκραφτ, δεν είναι ένας άνθρωπος που θα μπορούσε εύκολα να τον κάνει κάποιος ‘παρέα’, να τον συναναστραφεί, να τον ‘καταλάβει’. Ήταν παράξενος, εσωστρεφής, με ρατσιστικές και αριστοκρατικές πολιτικές και ιδεολογικές θεωρήσεις, με εμμονές στο απώτερο χθες, σε μια ιδιότυπη, φαντασιακή, αυτιστική κοσμολογική αρχιτεκτονική, με έναν ψυχισμό ‘νοσηρό’ όσο και απίστευτα πλούσιο, πληθυντικό, απειροδιάστατο… μια εκρηκτική φύση σαν πυριδιταποθήκη αιχμάλωτη από μια χλωμή και ‘βικτωριανή’ όψη… Κάποιος που τον κατάλαβε μια χαρά ήταν ο Γκίγκερ, αν με εννοείτε και οι δημιουργίες του οφείλουν πολλά στον Λάβκραφτ (το ίδιο το ‘τέρας’ των ταινιών Αλιεν, είναι μια προσπάθεια ‘σάρκωσης’ ενός Παλαιού, αλλά αυτό ανοίγει άλλα σεντούκια τώρα).

Ο Λάβκραφτ δεν είναι εύκολο να γίνει ‘φίλος’ σου. Δεν το θέλεις αυτό, δεν σου χρειάζεται. Δεν θέλει να τον συμπαθήσεις για να τον διαβάσεις. Αν γνωρίζεις καλά την αγγλική θα τον απολαύσεις στο πρωτότυπο, αν πάλι όχι, θα τον χαρείς και στην μετάφραση. Γυρίστηκαν άφθονες ταινίες με θέματα από βιβλία του, δεν νομίζω ότι ευτύχησε κάποια να τον πλησιάσει σε βάθος και με εντιμότητα. Περισσότερο μοιάζουν με προσπάθειες να αποτυπώσουν μια ατμόσφαιρα τρόμου αλλά ο Λάβκραφτ, έγραψε –ανάμεσα σε άλλα - λογοτεχνία φρίκης και όχι τρόμου. Η διαφορά είναι προφανής. Η φρίκη είναι μια μονιμότερη, ουσιαστικότερη και πλατύτερη διάσταση του τρόμου. Όμως αυτά είναι λεπτομέρειες. Γιατί ο Λάβκραφτ είναι περισσότερο μια αίσθηση, μια ατμόσφαιρα που την υποψιάζεσαι και την νιώθεις να οικοδομείται σιγά σιγά, σελίδα τη σελίδα σε μια οντολογική νέα ‘αλήθεια’ που υπόσχεται να σε καθηλώσει.

Υπάρχουν δυο μεγάλα ‘αγκάθια’ όσο και ‘αγκωνάρια’ στην Λαβκραφτιανή μυθολογία που δεν μπορώ να τα παρακάμψω αφού κάποτε, εκεί ανάμεσα στα 20 και 25 μου, παρά λίγο να μου κοστίσουν πολύ ακριβά, σε αρκετά επίπεδα.

Το πρώτο είναι το περίφημο «Νεκρονομικό» και όλη η παρα-φιλολογία που το συνοδεύει και το δεύτερο είναι η Μυθολογία Κθούλου. Τα δυο αυτά συνδέονται μεν αλλά έχουν και την σχετική αυτονομία τους. Κάποτε, μου είχε γίνει έμμονη ιδέα να βρω μια αξιοπρεπή μετάφραση του «Νεκρονομικού». Αυτή που κάποτε εμφανίστηκε στα βιβλιοπωλεία από τον Κάκτο δεν είναι παρά μονάχα για να τυλίξεις ποτηράκια στη μετακόμιση. Δεν θέλω να επεκταθώ εδώ περισσότερο, σε επόμενη ανάρτηση, ίσως… κάποια πράγματα άλλωστε καλό είναι να μην κοινοποιούνται… Όσον αφορά τον Κθούλου, τον Ναρλαυθοτέπ και την παρέα των Παλαιών που ενέπνευσαν τόσους και στάθηκαν καλή πρώτη ύλη για να κακοποιηθεί ο δημιουργός τους από το Χόλλυγουντ, έχω να πω μονάχα προς το παρόν, ότι σε αυτά τα ‘κεφάλαια’ η ποιητική δύναμη της πένας του Λάβκραφτ φτάνει στο υψηλότερο σημείο της. Και εκεί στέκομαι.

Κλείνοντας αυτή την προσωπική κατάθεση δεν μπορώ να μην επισημάνω κι εγώ ότι δεν θα υπήρχε Λάβκραφτ αν δεν υπήρχε Πόε αλλά και ο Στίβεν Κίνγκ δεν βρήκε μικρή κληρονομιά από την πλούσια που άφησε με γενναιοδωρία ο μυστηριώδης τύπος από το Πρόβιντενς. Και αν δεν υπήρχαν όλοι αυτοί, οι μυστικοί αδελφοί που αρχιτεκτόνησαν και οικοδόμησαν αυτούς τους μαγικούς και υπέροχους ποιητικούς κόσμους, για κάποιους ‘παλαβιάρηδες’ από εμάς, δεν θα υπήρχε συναρπαστική εφηβεία…