Διάφοροι συνειρμοί για την ανικανότητα μας για επικοινωνία

αναδημοσιεύω από: http://dynx.blogspot.com/

Διάφοροι συνειρμοί για την ανικανότητα μας για επικοινωνία

«Υπάρχουν στιγμές στη ζωή μας που ούτε ακόμα ο Σούμπερτ δεν έχει τίποτα να μας πει. Πρέπει να παραδεχθούμε, ωστόσο, ότι είναι οι χειρότερές μας», λέει ένας από τους χαρακτήρες απευθυνόμενος στην κεντρική ηρωίδα στο “Πορτραίτο μιας Κυρίας” του Henry James.

Κάθομαι και αναλογίζομαι... Υπάρχουν άνθρωποι που έχουν διαβάσει τόσα βιβλία, έχουν δει τόσες ταινίες, έχουν ακούσει και ξέρουν τα πάντα από μουσική, έχουν βιώσει, με άλλα λόγια, έντονα την υψηλή Τέχνη. Κι ωστόσο δεν μπορούν να επικοινωνήσουν - να επικοινωνήσουν είτε με φίλους είτε με συντρόφους, είτε ακόμα με συγγενείς και οικογένεια. Δεν αποκλείω φυσικά και τον εαυτό μου από αυτούς τους ανθρώπους. Πολλές φορές σκέφτομαι ότι όλα αυτά τα βιβλία που διάβασα, η φιλοσοφία, οι θεωρίες ψυχολογίας, αλλά και τα μυθιστορήματα, κλασικά και σύγχρονα, οι βαθυστόχαστες ταινίες του Μπέργκμαν και του Αντονιόνι που βυθίζονται στον ανθρώπινο ψυχισμό, η μουσική του Μπαχ, του Μπετόβεν, του Μάλερ, του Σούμπερτ... Όλα αυτά, υπάρχουν στιγμές, που δεν οδηγούν πουθενά. Αν πράγματι δεχτούμε ότι η τέχνη μας εξυψώνει πνευματικά, τότε γιατί δεν μας βοηθά να επικοινωνούμε με τον άλλον; Γιατί δεν μας δείχνει πως να μοιραζόμαστε όλα τα κομμάτια του εαυτού μας μαζί του κι όχι μόνο θραύσματα της ανολοκλήρωτης προσωπικότητάς μας;  
 

Μήπως απλώς δεν έχουμε τη δυνατότητα να καταλάβουμε τους άλλους; Δεν το πιστεύω αυτό! Ή εμείς δεν δίνουμε την ευκαιρία να προβάλλουμε τον πραγματικό μας εαυτό στους άλλους, ή οι άλλοι συμπεριφέρονται με παρόμοιο τρόπο. Όμως γιατί;;;

Φοβάμαι ότι αυτό το γιατί ποτέ δεν θα απαντηθεί. Έτσι είναι η φύση μας. Αυτή η αδυναμία μας για επικοινωνία αποτελεί αναπόσπαστο χαρακτηριστικό της ανθρώπινης ύπαρξής μας. Είμαστε ημιτελείς υπάρξεις, ανίκανες να ολοκληρωθούν, να επικοινωνήσουν πλήρως, ακόμα και να αγαπήσουν και να αγαπηθούν αληθινά. Σπάνια μόνο συμβαίνει κάτι τέτοιο κι αυτές οι περιπτώσεις είναι αξιοζήλευτες πραγματικά. Αγγίζουμε χωρίς να πιάνουμε, μιλάμε χωρίς να γινόμαστε κατανοητοί, βλέπουμε με λάθος μάτια. Μήπως τελικά είχε δίκιο ο Shakespeare όταν στον μονόλογο του Jaques έλεγε ότι, «όλος ο κόσμος είναι μια σκηνή»; Αν δεν είμαστε αυθεντικοί, αν απλά παίζουμε ρόλους, τότε πώς είναι δυνατό να επικοινωνήσουμε με τον άλλον, αφού δεν μπορούμε καν να προσδιορίσουμε το δικό μας κέντρο βάρους, τη μοναδική ιδιοσυγκρασία μας;

Παραθέτω εδώ έναν διάλογο* από την ταινία του Μπέργκμαν "Από τη Ζωή των Μαριονεττών", ανάμεσα στον Τιμ και την Καταρίνα, επειδή πιστεύω ότι ταιριάζει με αυτό που προσπαθώ να περιγράψω παραπάνω:
 

ΤΙΜ: Καταρίνα;
ΚΑΤΑΡΙΝΑ: Ναι;
ΤΙΜ: Κοίταξέ με.Πιάσε το χέρι μου.Ακούμπησέ το απαλά στο μάγουλό σου.
(η Καταρίνα το κάνει)
Μπορείς να αισθανθείς το χέρι μου;
(η Καταρίνα γνέφει καταφατικά)
Αλλά μπορείς να αισθανθείς ότι είμαι εγώ; Ότι είμαι εγώ;
(η Καταρίνα κουνάει αρνητικά το κεφάλι)

Στην ταινία "L’ Avventura" ("Η Περιπέτεια") του Αντονιόνι, μια ομάδα ανθρώπων που πάει κρουαζιέρα με ένα πλοίο στη μεσόγειο, σταματάει σε ένα ερημικό νησί (πιο πολύ κάτι σαν βραχονησίδα θυμίζει), με σκοπό να ξεκουραστεί, όπου κι εκεί συνειδητοποιεί ότι ένα μέλος της ομάδας έχει χαθεί: η όμορφη Άννα. Κατά τη διάρκεια της εξαφάνισης της, ο εραστής της και η καλύτερή της φίλη θα ερωτευθούν παράφορα. Και η εξαφάνιση της Άννα θα υποσκιαστεί από αυτή την έντονη ερωτική επιθυμία. Το νησί είναι τελείως ξερό, μόνο βράχια και πάλι βράχια, χωρίς ίχνος βλάστησης, γυμνό, πέτρες γκρι, ένας έρημος ογκόλιθος στη μέση της θάλασσας. Στις όχθες απόκρημνοι γκρεμοί και τα κύματα να σκάνε πάνω αφηνιασμένα...  

Κι αυτή η εικόνα, διαδοχικά με φέρνει σε άλλες σκέψεις; Πόσο διαφορετικοί είμαστε αλήθεια εμείς από αυτό το ερημικό τοπίο; «No man is an island»,  έγραψε ο Άγγλος ποιητής John Donne τον 16o αιώνα... Κατά πόσο όμως ισχύει κάτι τέτοιο; Ξερονήσια και δίπλα άλλα ξερονήσια... Έτσι και οι υπάρξεις μας που δεν λένε να γίνουν συνυπάρξεις. Θέλω να πιστεύω ότι δεν είμαστε αυθύπαρκτες οντότητες σε αυτή τη ζωή, ωστόσο η ανθρώπινη συμπεριφορά, με την ανικανότητα της να επικοινωνήσει ουσιαστικά και να αγγίξει τον άλλον άνθρωπο, με κάνει πολλές φορές να σκέφτομαι το αντίθετο. Και κατά πόσο τελικά μπορούμε να πιστεύουμε ότι νοιαζόμαστε για τον άλλον, όταν μέσα σε λίγα μόλις λεπτά ή ώρες μπορούμε να προδώσουμε τον φίλο μας, τον εραστή ή την ερωμένη μας, μπορούμε να ξεχάσουμε τα πάντα και να αφεθούμε σε νέες προκλήσεις; Που κι αυτές θα κρατήσουν ελάχιστα, μιας και πάλι δεν θα είμαστε σε θέση να επικοινωνήσουμε με τον άλλον άνθρωπο. Με τον άλλον. Γιατί πάντα θα γίνεται αυτός ο διαχωρισμός μεταξύ του εγώ και του άλλου. Ο άλλος θα παραμένει τόσο ξένος σε εμάς, όσο κι εμείς στον εαυτό μας.

Κι όλα αυτά τα βιβλία, ό,τι έχει ειπωθεί από μεγάλους φιλόσοφους και ποιητές, από λογοτεχνικούς και θεατρικούς συγγραφείς, από λόγιους γενικά, όλα αυτά χαμένα...  Με βρίσκει σύμφωνο, λοιπόν, το εξής απόφθεγμα του ποιητή Daniel Weissbort: «Και η απουσία σου μου μαθαίνει, ό,τι δεν έχει μπορέσει η Τέχνη». 

 

[...]

Είναι λίγο πριν δύσει ο ήλιος κι εγώ σε μία ξαπλώστρα στην πισίνα ενός ξενοδοχείου συνειδητοποιώ ότι όλος ο κόσμος έχει φύγει. Πριν μερικές ώρες η πισίνα έσφυζε από ζωή -παιδιά, ζευγάρια,  Έλληνες και τουρίστες απ' όλο τον κόσμο-, αλλά τώρα δεν υπάρχει ψυχή, πέρα από μένα που ξεχάστηκα εδώ με τις σκέψεις μου και δυο-τρεις υπαλλήλους του ξενοδοχείου που έχουν ξεκινήσει να μαζεύουν τις ξαπλώστρες και να κλείνουν τις μεγάλες λευκές ομπρέλες. Το νερό της πισίνας, πλέον ήρεμο, βαθύ μπλε, λαμπυρίζει αυτό το πορτοκαλί της δύσης... Υπέροχος χρωματικός συνδυασμός αυτό το χρυσομπλέ… Γύρω απόλυτη ερημιά, νέκρα, ο καθένας έχει τραβήξει τον δρόμο του... κι ένα αίσθημα απόλυτης μοναξιάς... Έχει αρχίσει να φυσάει ένα ψυχρό αεράκι... Ακούω στο mp3 player τις Παρτίτες του Μπαχ για πιάνο και σκέφτομαι πόσο πολύ ταιριάζουν με κάποιους από τους παραπάνω συνειρμούς μου: είναι μελαγχολικές χωρίς να το επιδιώκουν, απλά και μόνο επειδή μες στην απλότητά τους περιέχουν την αλήθεια για την οξύμωρη φύση της ανθρώπινης ύπαρξης. 

επίσης αντιγράφω το δικό μου σχόλιο στο άνωθι κείμενο:

πολύ ενδιαφέρουσες οι σκέψεις σου... τούτη η επικοινωνιακή αναπηρία ενδυναμώνεται πολύ περισσότερο στους διανοούμενους, τους διανοητές, τους ανθρώπους που αναφέρεις... νομίζω πως ο πυρήνας του ερωτήματός σου είναι και η απάντησή του... δεν μπορεί να επικοινωνησει η σκέψη... ο νους δεν θέλει να επικοινωνεί... είναι αυτιστικός και όταν άλλα μέσα μας θέλουν την επικοινωνία, ο νους, ο δικτάτορας και παντοδύναμος νους, τα εμποδίζει, τα σαμποτάρει, τα υπονομεύει... στην ουσία δεν είμαστε βαθιά κοινωνικά όντα... είμαστε αυτά τα ξερονήσια που εύστοχα περιέγραψες....