H. P. Lovecraft
Ο «παρείσακτος» του Πρόβιντενς
That is not dead which can eternal lie yet
with strange aeons even death may die
Necronomicon
Δεν είναι νεκρό αυτό που αιώνια μπορεί να ακινητεί, κι όμως
με το πέρασμα παράξενων αιώνων ακόμη κι ο θάνατος μπορεί να πεθάνει
…Στα πάντα είμαι πίσω ως προς την εποχή μου. Η σύγχρονη λογοτεχνία και δραματουργία μου είναι απολύτως άγνωστες, όπως ξένα μου είναι τα σύγχρονα πολιτικά και κοινωνικά ιδεώδη. Ακόμα και τώρα αδυνατώ να συγχωρήσω την επαναστατική απόσχιση της Αμερικής από την Αγγλία και μέσω της επήρειας της κληρονομικότητας είμαι Άγγλος στην καρδιά, παρά το ότι γεννήθηκα στην Αμερική. Διαθέτω όση γνώση του κόσμου μπορεί να περιμένει κανείς από κάποιον που μεγάλωσε σε απομόνωση. Δε βγήκα ποτέ από τις τρεις Πολιτείες, του Ροντ Αιλαντ, της Μασαχουσέτης και του Κονέκτικατ!...
…Όσο περισσότερο διάβαζα τις Γραφές, τόσο πιο ξένες μου φαίνονταν. Αγαπούσα απείρως περισσότερο την Ελληνορωμαϊκή μυθολογία, και στα οκτώ μου κατέπληξα την οικογένειά μου δηλώνοντας ότι ήμουν Ρωμαίος ειδωλολάτρης. Η θρησκεία μου φαινόταν στην καλύτερη περίπτωση τόσο αόριστο πράγμα που ήμουν ανίκανος να βρω κάποιο σύστημα πίστεως θετικότερο από κάποιο άλλο. Στην πραγματικότητα είχα υιοθετήσει ένα είδος Πανθεϊσμού, με τους Ρωμαϊκούς θεούς να αποτελούν προσωποποιήσεις των ιδιοτήτων της θεότητας...
...Οι σημερινές απόψεις μου ταλαντεύονται ανάμεσα στον Πανθεϊσμό και το ρασιοναλισμό. Είμαι ένας είδος αγνωστικιστή, δεν αρνούμαι και δεν επιβεβαιώνω τίποτα...
…Στάθηκα αντίθετος προς τον ερωτισμό για διαφόρους λόγους, (α) εξαιτίας της παραδεδεγμένης απωθητικότητας των άμεσων ερωτικών εκδηλώσεων, όπως την αισθάνονται όλες οι φυλές και όλοι οι πολιτισμοί και την εκφράζουν με λιγότερη ή περισσότερη αυτοσυγκράτηση, (β) εξαιτίας της προφανούς συγγένειας των ερωτικών ενστίκτων προς τα πιο ανεπεξέργαστα και πρώιμα νευρικά φαινόμενα οργανικής φύσεως μάλλον, παρά προς φαινόμενα που οφείλονται στην πιο περίπλοκη και προχωρημένη εξέλιξη (π.χ. τα φαινόμενα που είναι καθαρά διανοητικά), (γ) εξαιτίας της φανερής σχέσης μεταξύ των εποχών έντονου ερωτικού ενδιαφέροντος και εθνικής παρακμής, και (δ) επειδή στο βαθμό που μπορούσα να κρίνω, τα ερωτικά ενδιαφέροντα είναι υπερτιμημένα, αφού στην πραγματικότητα είναι πράγματα ασήμαντα που απασχολούν τα άξεστα μυαλά όταν λείπουν άλλα, πιο αξιόλογα. Σύμφωνα με τη θεωρία μου η σημασία του ερωτισμού θα σμικραινόταν αν οι στοχαστές ξυπνούσαν και έστρεφαν την προσοχή τους σε πιο σημαντικά φαινόμενα. Αυτές, περιληπτικά, ήταν οι βάσεις των απόψεών μου αλλά η απροκατάληπτη μελέτη αντιπροσωπευτικών ρεαλιστικών έργων με κάνει να αποπειραθώ μια επανεκτίμηση που είναι δυνατή χάρη στην αυξανόμενη αποπροσωποποίησή μου. Όταν αποσυνδέομαι εντελώς από την ανθρωπότητα και βλέπω τον κόσμο σαν μέσα από τηλεσκόπιο, μπορώ να μελετήσω πιο δίκαια φαινόμενα που από κοντά με αηδιάζουν. Έτσι έρχομαι να πεισθώ ότι το ερωτικό ένστικτο είναι για το μεγαλύτερο τμήμα της ανθρωπότητας πολύ ισχυρότερο απ' όσο θα μπορούσα ποτέ να φαντασθώ χωρίς ευρείες αναγνώσεις και παρατηρήσεις· ότι σφίγγει αδυσώπητο στις αρπάγες του το μέσο άνθρωπο - ακόμα και εκείνον που ανήκει στις σκεπτόμενες τάξεις - σε βαθμό που είναι αδύνατη η απώθησή του από υψηλότερα ενδιαφέροντα. Προφανώς η σύστασή μου να απορρίπτεται μέσω του παραμερισμού του από ενδιαφέροντα που ανήκουν καθαρά στη φαντασία και στον ευρύτερο κόσμο, είναι ένας παραλογισμός οφειλόμενος στην άγνοια της έκτασης και της έντασής του. Επιπλέον, η νηφάλια παρατήρηση δείχνει καθαρά ότι όλα τα ηθικά συστήματα που στηρίχθηκαν στην ερωτική απώθηση υπήρξαν μάταια και υποκριτικά. Κάτω από την επιφάνεια του Αγγλο-Σαξωνισμού υπάρχει προφανώς ερωτισμός όσος υπήρχε και στους Έλληνες! Και η μορφή του είναι ακόμα πιο απωθητική επειδή είναι λαθραίος και ελάχιστα τροποποιημένος μέσω του αισθητικού προβληματισμού. Η ανθρωπότητα, εν ολίγοις, έχει εξελιχθεί λιγότερο απ' όσο πίστευα - η φαινομενική βελτίωσή της είναι περισσότερο μια μάσκα παρά μια μεταβολή. Τέλος, η δύναμη των αντιερωτικών επιχειρημάτων αδυνατίζει όταν σκεφθεί κανείς και την προέλευση των ιδανικών της σεμνότητας. Τα ιδανικά αυτά προφανώς οφείλονται σε πολύ πρώιμες φυλετικές εμπειρίες, όταν η πολεμική και νομαδική ύπαρξη απαιτούσε τη συγκέντρωση της ενεργητικότητας σε πιο αυστηρά κανάλια, και όταν η συγκινησιακή διέγερση που προκαλούσε ο φόνος υποκαθιστούσε την πιο απαλή διέγερση του ερωτισμού. Τώρα που απωθήθηκαν οι παλιές χαρές της σφαγής, η υγιής δίψα για αίμα μετατρέπεται σε νωχελικό ρομαντισμό. Για να συνοψίσω, η πραγματικότητα της ερωτικής κυριαρχίας εντυπώνεται και στον πιο απρόθυμο παρατηρητή λόγω και μόνο της έκτασης και της ολοκληρωτικής διάχυσης των ερωτικών φαινομένων. Κάτι που έχει επιβιώσει από κάθε απόπειρα μετατροπής του πρέπει να είναι ισχυρό, και το να το επικρίνεις ή να προσπαθείς να το διορθώσεις πρέπει να είναι μάταιο. Όση ναυτία και αν προκαλεί σε μια λεπτή διάνοια η κτηνωδία της ανθρωπότητας, η ίδια αυτή διάνοια δεν μπορεί να απορρίψει πράγματα που ανακαλύπτει ότι υπάρχουν -και οπωσδήποτε το ρομάντσο δεν είναι πιο άξεστο από το ανάλογο φαινόμενο της πείνας. Το μόνο, λοιπόν, που πρέπει να ζητούμε, είναι ο πιο εκλεπτυσμένος και καλλιτεχνικός χειρισμός των ερωτικών κινήτρων. Απ' ό,τι έχω ακούσει, το σφάλμα του Σαξωνικού ερωτισμού βρίσκεται στη νοσηρότητά του, που χωρίς αμφιβολία απορρέει από ένα κοινωνικό σύστημα που προσπαθεί να τον εξορίσει, και που συνεπώς τον κάνει ακόμα πιο βδελυρό όταν ξεπηδά στην επιφάνεια. Υποθέτω ότι αυτό είναι το κακό με τον Τζορτζ Μουρ. Το μοναδικό φάρμακο φαίνεται να βρίσκεται στη σταδιακή έξοδο της κοινωνίας από το πουριτανικό στάδιο, και η αναγνώριση κάποιας πιο χαλαρής ηθικής ή κάποιου πιο χαλαρού εταιρισμού. Φαίνεται να είναι η ιδέα που σκιαγραφούν ο Νίτσε και άλλοι ρεαλιστές - η εξάλειψη του νοσηρού ερωτικού ενδιαφέροντος μέσω της εξάλειψης των προκαταλήψεων και των αναστολών που διπλασιάζουν την ισχύ του. Είναι πολύ πιθανό ότι η καθαρή ποσότητα της χυδαιότητας θα μειωνόταν έτσι αντί να αυξηθεί· σίγουρα η μείωση της υποκρισίας θα βοηθούσε προς την κατεύθυνση της ολοκλήρωσης... Έτσι μετέβαλα απόψεις ως προς εκείνο το οποίο παλαιότερα καταδίκαζα. Δεν μπορείς να ξεριζώσεις κάτι που είναι έμφυτο στην πλειοψηφία -η ανθρωπότητα δεν μπορεί να χυθεί στα καλούπια μιας ιδεώδους κοινωνίας και λογοτεχνίας, η κοινωνία και η λογοτεχνία οφείλουν να συμμορφωθούν με τον υπαρκτό άνθρωπο...
…Δεν περιμένω από τον άνθρωπο τίποτα και αποκηρύσσω την ανθρώπινη φυλή. Αλλά είναι ματαιότητα να ζητάς αυτό που δεν μπορείς να επιτύχεις ποτέ- ο άνθρωπος είναι φοβερά περιφρονητέος όταν συγκριθεί με τις ίδιες του τις διακηρύξεις. Καλύτερα να γελάς σε βάρος του ανθρώπου κοιτώντας τον από το εξώτερο σύμπαν, παρά να κλαις γι' αυτόν μέσα σου...
...Δεν αποδέχομαι πλήρως καμιά λογοτεχνική σχολή -είμαι υπέρ της Σαξωνικής αθωότητας αλλά κατά της Σαξωνικής διάθεσης για κηρύγματα- υπέρ της σύγχρονης ειλικρίνειας αλλά κατά της σύγχρονης νοσηρότητας· υπέρ του ρομαντικού θαυμαστού αλλά κατά του ρομαντικού συναισθηματισμού· υπέρ της καλλιτεχνικής μη - ηθικής αλλά κατά της καλλιτεχνικής ανηθικότητας. Με λίγα λόγια είμαι πλήρως εκλεκτικός, ίσως θα μπορούσα να περιγραφώ ως Έλληνας επηρεασμένος από τα παραμύθια των αδελφών Γκριμ και από τον Πόε! Πιστεύω ότι η τέχνη δε θα έπρεπε να διδάσκει, αλλά απλώς να εικονίζει. Θα έπρεπε να ασχολείται περισσότερο με εικόνες παρά με ιδέες· θα έπρεπε να συναρπάζει μάλλον παρά να πείθει...
...Δεν πιστεύω ότι μπορεί να είναι καλλιτέχνης ένας άνθρωπος που ενδιαφέρεται για την ανθρώπινη συμπεριφορά -εκτός αν ξεχάσει το ενδιαφέρον του όταν πιάνει την πένα του για τους σκοπούς της τέχνης. Ως καλλιτέχνης ο Τένισον είναι κατώτερος του Πόε, επειδή οι εικόνες του δεν ξεπερνούσαν την κοινότοπη οπτική της άκαμπτης μπουρζουαζίας και δεν προκαλούσε συναισθήματα πέρα από τις αυτάρεσκες ρηχότητες της ανιαρής βικτοριανής οικογενειακής ζωής. Είναι πλάσμα από γάλα και νερό, και αντλεί τη φήμη του κυρίως από το θαυμαστό του ταλέντο στη ρυθμική μελωδία και στην ικανότητά του να ευχαριστεί το καθόλου ευφάνταστο μυαλό. Ο Τένισον δεν μπορεί να συγκριθεί με τον Σουένμπορν, και ακόμα και ο Σουένμπορν δεν μπορεί να συγκριθεί με τον Πόε. Αν ο Πόε δε ζωγράφισε ποτέ έναν ανθρώπινο ήρωα που να ζει στη μνήμη μας, το γεγονός οφείλεται στο ότι τα ανθρώπινα όντα είναι υπερβολικά αξιοπεριφρόνητα και τετριμμένα για να τους αξίζει να τα θυμόμαστε. Ο Πόε είδε πιο πέρα από τη χυδαία ανθρωποκεντρική σφαίρα και συνειδητοποίησε ότι οι άνθρωποι είναι απλά ανδρείκελα· ότι τα μόνα ζωτικά πράγματα είναι τα γεγονότα και οι περιστάσεις. Πιστεύω ότι το πεζογραφικό έργο του Πόε είναι σημαντικότερο από την ποίηση του. Η ποίησή του φθάνει σε θαυμαστά ύψη, αλλά τα διηγήματά του είναι πάνω από κάθε δυνατό ύψος - αποσπάσματα μιας κοσμικής τελειότητας που ξεπερνά το δικό μας σύμπαν των τριών διαστάσεων. Ως κριτικός καθοδηγεί όλους τους άλλους Αμερικανούς και μονάχα στο χιούμορ απέτυχε. Φυσικά ίσως να είμαι προκατειλημμένος επειδή η προσωπική μου αισθητική αντίληψη είναι ομολογουμένως στενή και κλίνει προς τα συγκεκριμένα εκείνα πεδία που απασχόλησαν στη δουλειά του τον Πόε. Ωστόσο πιστεύω ότι δεν κάνω μεγάλο λάθος ότι ο Πόε είναι ασυζητητί η μεγάλη λογοτεχνική μορφή των Ηνωμένων Πολιτειών και πιθανότατα θα παραμείνει σ' αυτό το βάθρο. Είχε μια ιδιότυπη επικράτεια, αλλά μιλούσε γι' αυτή την επικράτεια με τελειότητα μεγαλύτερη από εκείνη με την οποία μίλησε οποιοσδήποτε άλλος Αμερικανός για τη δική του…
...Όχι δεν έχω διαβάσει ποτέ το ιδίωμα του επίσημου «αποκρυφισμού», αφού πάντα πίστευα ότι η γραφή του αλλόκοτου είναι πιο αποτελεσματική αν αποφεύγει τις εύκολες προλήψεις & και τις δημοφιλείς αποκρυφιστικές φόρμουλες. Ως προς τις πεποιθήσεις μου είμαι πραγματικά απόλυτος υλιστής χωρίς ούτε ψιχία πίστης σε οποιεσδήποτε υπερφυσικές ιδέες -θρησκεία, σπιριτουαλισμό, υπερβατισμό, μετεμψύχωση ή αθανασία. Ωστόσο δεν αποκλείεται να μπορέσω να βρω σπέρματα κάποιων καλών ιδεών στις τρέχουσες φλυαρίες των τρελών που ασχολούνται με τέτοια & σκέφτηκα συχνά να προμηθευτώ μερικά από τα σκουπίδια που πουλιούνται στο βιβλιοπωλείο των αποκρυφιστών, στην 46η Οδό. Το πρόβλημα είναι ότι για την τωρινή οικονομική μου κατάσταση κοστίζουν υπερβολικά πολύ. Πόσο στοιχίζει η μπροσούρα που διαβάζεις τώρα; Αν αυτές οι ομάδες των σαλεμένων έχουν δωρεάν προσπέκτους & «λογοτεχνία» με περιγραφές που θα μπορούσαν να δώσουν ιδέες, δε θα με πείραζε να γραφεί το όνομά μου στους «καταλόγους των κορόιδων» τους. Την ιδέα ότι η μαύρη μαγεία ασκείται σήμερα κρυφά, ή ότι επιβιώνουν διαβολικές αρχαίες τελετές, την έχω χρησιμοποιήσει και θα την ξαναχρησιμοποιήσω. Όταν διαβάσεις το νέο μου διήγημα, θα δεις πώς χρησιμοποιώ την ιδέα σε συνδυασμό με τις συμμορίες των νεαρών αλητών & τις αγέλες των ξένων με τις ύποπτες φάτσες που βλέπει κανείς παντού στη Νέα Υόρκη…
…Όσο για το τι σημαίνει ο όρος «αλλόκοτο» - και φυσικά η έννοια του αλλόκοτου δεν περιορίζεται με τίποτα στον τρόμο - θα έλεγα ότι το πραγματικό κριτήριο είναι η ισχυρή εντύπωση της αναστολής των φυσικών νόμων ή η παρουσία αόρατων κόσμων ή δυνάμεων που μας πλησιάζουν. Πνεύματα με διαφορετικές οπτικές ή βαθμούς ευαισθησίας αντιδρούν διαφορετικά στην ίδια ιστορία. Για μένα το Πηγάδι και το Εκκρεμές δεν περιέχει καθόλου στοιχεία αυθεντικού αλλόκοτου, αν εξαιρέσεις τις πρώτες εισαγωγικές πινελιές. Τα στοιχεία τρόμου είναι υπερβολικά καταφανώς υλικά, και η προέλευσή τους απλώς ανθρώπινη. Η ανώτερη ιστορία του Πόε -και ίσως το ανώτερο αλλόκοτο διήγημα όλων των εποχών- είναι η Πτώση του Οίκου των Άσερ. Δεύτερη έρχεται η Λιγεία, και φυσικά τα Δεδομένα στην Περίπτωση του κου Βάλ ντεμαρ είναι γεμάτα από προβλέψεις που σου κόβουν την ανάσα, ως τον τελικό, φρικαλέο κατακλυσμό. Το Χειρόγραφο που Βρέθηκε σε μια Μποτίλια και τα τελευταία μέρη του Αρθούρου Γκόρδον Πυμ διέπονται από μια παράξενη και ισχυρή αίσθηση μυστηρίου και αγωνίας, και υπάρχουν πινελιές στο Μέτζενγκερστάιν που ελάχιστοι εκτός από τον Πόε θα μπορούσαν να επιτύχουν. Στον τομέα της καθαρής, σκοτεινής ποιητικής πρόζας που ενώνει τη φρίκη και την ομορφιά, τίποτα δε θα μπορούσε να ξεπεράσει τη Μάσκα του Κόκκινου Θανάτου, το Σιωπή, ένας Μύθος και το Η Σκιά, μια Παραβολή…
…Από την αφηρημένη άποψη ο γάμος μπορεί να είναι λιγότερο ή περισσότερο φυσιολογικός και κοινωνικά ουσιώδης και τα γνωστά -αλλά τίποτα στον ουρανό ή τη γη δεν είναι για τον άνθρωπο του πνεύματος και της φαντασίας σημαντικό όσο η απαραβίαστη πληρότητα της εγκεφαλικής του ζωής -η αίσθηση της απόλυτης ολοκλήρωσης και της προκλητικής ανεξαρτησίας του ως υπερήφανου και μοναχικού όντος απέναντι στον δίχως όρια κόσμο [cosmos]. Και εάν διαθέτει τη γενική ιδιοσυγκρασία που συνήθως συνοδεύει μια τέτοια πνευματική διάθεση και δομή, δε θα είναι πρόθυμος να θεωρήσει την αγέρωχη κατά μόνας ζωή υπερβολικά υψηλό τίμημα για την εξασφάλιση του απαραβίαστου του πνευματικού αυτού αιθέρα. Η ανεξαρτησία, και η απόλυτη απομόνωση από τη μάταια αγέλη, είναι πράγματα τόσο αναγκαία για ένα συγκεκριμένο τύπο εγκεφαλικότητας που όλα τα άλλα προβλήματα γίνονται δευτερεύοντα σε σύγκριση με αυτά. Προφανώς το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση μου. Ωστόσο δε βρήκα τη γαμήλια ζωή τόσο εφιαλτική όσο θα μπορούσε να φαντασθεί κανείς. Με μια σύζυγο που θα διέθετε ιδιοσυγκρασία όμοια με της μητέρας και των θειάδων μου, πιθανότατα θα είχα κατορθώσει να ανασυγκροτήσω έναν τρόπο οικιακής ζωής όχι διαφορετικό από εκείνον των ημερών της Έιντζελ Στριτ, έστω και αν θα είχα διαφορετικό στάτους στην ιεραρχία του νοικοκυριού. Αλλά τα χρόνια γέννησαν βασικές και ουσιώδεις διαφορές στις αντιδράσεις προς τα διάφορα ορόσημα της ροής του χρόνου, και αντιποδικές φιλοδοξίες και αξιολογήσεις στο σχεδιασμό ενός σταθερού τόπου συνεύρεσης. Υπήρξε μια σύγκρουση της αφηρημένης – παραδοσιακής – ατομιστικής - ενδοσκοπικής Απολλώνιας αισθητικής με τη συγκεκριμένη – συναισθηματικη – παροντική – κοινωνική - ηθική…
…Η μία μορφή λογοτεχνικής σαγήνης που θεωρώ απολύτως αστήρικτη\ τσαρλατανισμό -ματαιόδοξη, ανειλικρινή, άσχετη & δίχως νόημα- είναι ο τρόπος εκείνος διαπραγμάτευσης ανθρωπίνων συμβάντων & αξιών & κινήτρων που είναι γνωστός ως ρομαντισμός. Ο Δουμάς, ο Σκοτ, ο Στήβενσον -έλεος! Πρόκειται για καθαρό παιδισμό -για μίγμα ψεύτικης λάμψης & ενθουσιασμού & γεγονότων προερχόμενων από ένα συγκεχυμένο & στρεβλωμένο υπόστρωμα που δεν έχει καμιά σχέση με οτιδήποτε αφορά τις αυθεντικές σκέψεις, τα αυθεντικά συναισθήματα & τις εμπειρίες των εξελιγμένων & ενηλίκων ανθρώπων. Στην ουσία του βρίσκεται η μία εκείνη ασυγχώρητη ασυμφωνία που συνιστά τον υπέρτατο πυρήνα κάθε φτήνειας και κοινοτοπίας -η επένδυση πραγμάτων γεγονότων με εντελώς δυσανάλογα & αταίριαστα συναισθήματα. Οι ηρωικές ιστορίες δεν είναι παράλογες αρκεί να μην απομακρύνονται από τα πραγματικά ουσιώδη της ζωής του ανθρώπινου πνεύματος· αλλά όχι αν κάποιος αισθηματίας poseur υιοθετεί τον τόνο τους για χάρη τεχνητών & τετριμμένων ψευδών, το αποτέλεσμα είναι υπερβολικά αηδιαστικό & κουραστικό για να περιγραφεί με λέξεις. Μπροστά στο ρομαντισμό είμαι σταθερά ρεαλιστής -αν και αναγνωρίζω το επικίνδυνα στενό περιθώριο που χωρίζει το ρομαντισμό από ορισμένες αποδεκτές μορφές του φανταστικού. Το φανταστικό, ως αυθεντική μορφή τέχνης, το αντιλαμβάνομαι ως επέκταση μάλλον παρά ως άρνηση της πραγματικότητας. Οι συνηθισμένες ιστορίες για φαντάσματα σε πύργους ή για ξεπερασμένους λυκάνθρωπους είναι απλά σκουπίδια. Η πραγματική λειτουργία του φανταστικού είναι να δίνει στη φαντασία χώρο για απεριόριστη επέκταση & αισθητική ικανοποίηση της ειλικρινούς & φλεγόμενης περιέργειας & αίσθηση του δέους που αισθάνεται μια ευαίσθητη μειοψηφία για τις σαγηνευτικές & προκλητικές αβύσσους του ανεξερεύνητου διαστήματος & των αγνώστων οντοτήτων που συγκλίνουν προς το γνωστό κόσμο από άγνωστες απεραντοσύνες & με άγνωστες σχέσεις χρόνου, χώρου, ύλης, δύναμης, διαστατικότητας & συνείδησης. Πιστεύω ότι η περιέργεια αυτή & η αίσθηση του δέους έχουν βασική σημασία για την εν λόγω ευαίσθητη μειοψηφία και δε βλέπω ότι υπάρχει λόγος να πιστεύω ότι θα φθίνουν στο μέλλον -γιατί, όπως λες κι εσύ ο ίδιος, το σύνορο του αγνώστου το πολύ που μπορεί να κάνει ποτέ είναι να ξύσει απλώς την εξωτερική επιφάνεια της αιώνια αδύνατο να γνωσθεί απεραντοσύνης. Αλλά οι πραγματικά ευαίσθητοι δε θα είναι ποτέ περισσότεροι από μια μικρή μειοψηφία, γιατί τα περισσότερα άτομα -ακόμα και όσα διαθέτουν την οξύτερη δυνατή διάνοια και αισθητική ικανότητα- απλώς δε διαθέτουν τα ψυχολογικά εργαλεία ή την ικανότητα προσαρμογής που τους επιτρέπουν να αισθάνονται έτσι. Κοπίασα αρκετά για να βολιδοσκοπήσω σε διαφόρους την ικανότητά τους να σκέφτονται σε βάθος όσον αφορά τον κόσμο & τον ανησυχητικό & σαγηνευτικό χαρακτήρα του εξωγήινου & αιώνιου αγνώστου· & τα αποτελέσματα που είχα αποκαλύπτουν απροσδόκητα μικρά ποσοστά. Στη λογοτεχνία μπορούμε να δούμε άνετα την κοσμική διάθεση στον Πόε, τον Ντάνσανι, τον Μπλάκγουντ, αλλά υποπτεύομαι βαθιά τον κοσμικισμό του Μπιρς, του Τζέιμς, ακόμα και του Μάχεν. Δε νιώθει ο κάθε συγγραφέας του μακάβριου με ένταση και σχεδόν ασήκωτο πάθος την πίεση του κρυπτικού & ασύνορου εξωτερικού διαστήματος. Από φυλετική άποψη, επιπλέον, πρόκειται για ένα συναίσθημα που διακρίνει σχεδόν αποκλειστικά τους Βόρειους. Οι Λατίνοι δεν μπορούν να το κατανοήσουν -ούτε καν ο Μποντλέρ, που τελικά από την άποψη αυτή είναι καθαρά ανθρώπινος... αντεστραμμένος άγιος…
…Ο ιδεώδης μου συγγραφέας του αλλόκοτου θα ήταν μια σύνθεση της ατμοσφαιρικής έντασης του Πόε, του κοσμικού βεληνεκούς & της πλούσιας εφευρετικότητας του Ντάνσανι, των βαθιών υπαινιγμών του Μάχεν & του εξωπραγματισμού του Άλτζερνον Μπλάκγουντ, που με την πειστικότητά του κόβει την ανάσα…
…Πιθανότατα ο Πόε με επηρέασε περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο. Αν κατόρθωσα ποτέ να πλησιάσω το είδος της μαγείας του, το έκανα επειδή εκείνος έστρωσε το δρόμο δημιουργώντας μια ολόκληρη ατμόσφαιρα & μέθοδο την οποία λιγότερο σημαντικά άτομα μπορούνε να ακολουθήσουν με σχετική ευκολία. Δε διεκδικώ θέση ανάμεσα στην πρώτη σειρά των συγγραφέων του αλλόκοτου -σειρά που εκπροσωπούν ο Πόε, ανάμεσα στους νεκρούς, και οι Άρθουρ Μάχεν, Άλτζερνον Μπλάκγουντ, λόρδος Ντάνσανι & Μόνταγκιου Ροντς Τζέιμς, ανάμεσα στους ζωντανούς….
Χάουαρντ Φίλιπς Λάβκραφτ, «Επιστολές»
Εκδ. ΑΙΟΛΟΣ, 1997
(Επιλογή επιστολών 1915 – 1937)
Μετάφραση – πρόλογος – σημειώσεις: Βασίλης Καλλιπολίτης
Επιλογή επιστολών: Βασίλης Καλλιπολίτης - Μάκης Πανώριος
Τίτλος πρωτοτύπου: H.P. Lovecraft/ Selected Letters, 1976
Ο Χ. Φ. Λάβκραφτ γεννήθηκε στις 20 Αυγούστου 1890 στο Πρόβιντενς του Ρόουντ Άιλαντ. Πέρασε τα περισσότερα χρόνια του ολότελα αποκομμένος από τον κόσμο και την εποχή στην οποία ζούσε. Πέθανε το 1937 σε ηλικία 47 χρονών. Υπήρξε αφοσιωμένος μελετητής των αρχαιοτήτων της πόλης του και ίσως η καταγωγή του να του έδωσε τη φυσική τάση που τον έκανε αγγλόφιλο για όλη του τη ζωή. Η υγεία του τα πρώτα χρόνια δεν ήταν πολύ σταθερή, έτσι τα πέρασε προστατευόμενος μέσα στην οικογένεια, ενώ η μερική αυτή ανικανότητά του, του επέτρεψε να διαβάζει συνέχεια. Σαν αποτέλεσμα, το ευαίσθητο, ονειροπόλο παιδί, δημιούργησε πολύ νωρίς έναν παράξενο δικό του κόσμο, στοιχειωμένο από τα πλάσματα της φαντασίας του. Μεγάλο μέρος των μυθιστορημάτων του που ανήκε στο βασίλειο του υπερφυσικού, αναπτύχθηκε απ’ αυτόν τον κόσμο. Από πολύ μικρός έδωσε δείγματα της ποιητικής του ικανότητας και σε ηλικία 15 χρονών έγραψε το πρώτο του διήγημα. Ο Λάβκραφτ σαν παιδί ήταν ντροπαλός ενώ σαν ενήλικας απόμακρος, σχεδόν απομονωμένος. Ήταν ψηλός, αδύνατος και συνήθως χλομός, παρ όλο που είχε φωτεινά και πολύ ζωηρά μάτια. Το σαγόνι του προεξείχε. Ο χαρακτήρας του ήταν ευγενικός. Η συζήτησή του αποκάλυπτε ένα εκπληκτικά πλούσιο λεξιλόγιο και μια άμεση χρήση των λέξεων, γεγονός ολοφάνερο στα μυθιστορήματά του. Στις δύο δεκαετίες που διήρκεσε μόνο, η συγγραφική του ζωή, ο Λάβκραφτ έγινε δάσκαλος του μακάβριου και στην εποχή του δεν υπήρχε ισάξιος του στην Αμερική. Άρχισε να γράφει νωρίς αλλά δεν κατόρθωσε να δημοσιευτεί τίποτα σε κανένα περιοδικό ευρείας κυκλοφορίας. Έχοντας Βρετανούς προγόνους, η φιλολογικές του επιρροές ήταν Βρετανικές μάλλον -του Άρθουρ Μάχεν και του Λόρδου Ντάνσανι κυρίως- και όχι οι Αμερικάνικες της γοτθικής παράδοσης του Πόε.
Τα έργα του Λάβκραφτ δεν εκδόθηκαν ποτέ σε ευρεία κλίμακα όσο ζούσε και μόνο μια μικρή νουβέλα έκανε την εμφάνισή της τυπωμένη και δεμένη από έναν ερασιτέχνη αλλά ενθουσιώδη εκδότη.
Περίπου 50 από τις ιστορίες του δημοσιεύτηκαν σε περιοδικά και κυρίως στα:
"Αλλόκοτες Ιστορίες", "Καταπληκτικές Ιστορίες", "Καταπληκτική Επιστημονική Φαντασία".
Το έργο του συγκεντρώθηκε σε ανθολογία στην πατρίδα του και στην Αγγλία, αλλά μόνο 2 χρόνια μετά τον θάνατο του εκδόθηκε από το "Αρκάμ Χάουζ" (που δημιουργήθηκε από τον Derleth σε συνεργασία με τον D. Wandrei, με σκοπό την αναδημοσίευση των έργων του Λάβκραφτ) μια ανθολογία με τίτλο "Ο Ξένος και άλλα", που περιείχε τις καλύτερες ιστορίες του και έγινε ένα από τα πιο πολύτιμα συλλεκτικά αντικείμενα στην Αμερική. Τον τόμο αυτό ακολούθησε το "Πέρα από τον Τοίχο του Ύπνου", "Μαρτζινάλια", "Κάποιος καραδοκεί στο Κατώφλι" (νουβέλα που τελείωσε ο Derleth) και "Κάτι για τις Γάτες και άλλα Κομμάτια", που όλα τους περιείχαν λιγότερο σημαντικά έργα.
Αν και οι πρώτες του εργασίες ήταν ιδιαίτερα φανταστικές, επηρεασμένες από τον Λόρδο Ντάνσανι, ο Λάβκραφτ στράφηκε γρήγορα σε θέματα κοσμικού τρόμου και πνευματικής φρίκης, στις αξιοσημείωτες ιστορίες του "Χρώμα από το Διάστημα", "Τρόμος στο Ντάνγουιτς", "Ψίθυροι στο Σκοτάδι" και άλλα. Ανάμεσα σε αυτά εκείνη η μοναδική ιστορία τρόμου "Ποντίκια μέσα στους Τοίχους", που ίσως είναι η καλύτερη στο είδος της που γράφτηκε στην Αμερική το 1920. Λίγο χρόνο μετά την εμφάνιση των ιστοριών σε περιοδικά, άρχισε να φαίνεται καθαρά στο έργο του, το πρότυπο το οποίο έγινε αργότερα γνωστό ως "Μύθος του Κθούλου" και το οποίο πήρε το όνομα του από το "Κάλεσμα του Κθούλου" την πρώτη ιστορία που αποκαλύπτει καθαρά το σχέδιο του Λάβκραφτ.
Ο Λάβκραφτ έγραψε μόνο 3 μυθιστορήματα ανάμεσα σε πολλά διηγήματα και νουβέλες. Το πιο φιλόδοξο όμως απ αυτά είναι "Η Περίπτωση του Τσάρλς Ντέξτερ Ουόρντ" που γράφτηκε το 1927-1928 αλλά δεν δημοσιεύτηκε ως το 1941, όταν μια συντετμημένη έκδοσή του είδε το φώς της δημοσιότητας στο περιοδικό "Αλλόκοτες Ιστορίες". Ολόκληρο το μυθιστόρημα δημοσιεύτηκε το 1943 στο περιοδικό "Πέρα από τον Τοίχο του Ύπνου", από τότε δημοσιεύτηκε σε συνέχειες στην Αγγλία, ενώ στην Αμερική έγινε τυπική ταινία φρίκης με τον ηθοποιό Βίνσεντ Πράϊς στον κύριο ρόλο και είχε τον τίτλο: "Το στοιχειωμένο Παλάτι του Έντγκαρ Άλαν Πόε". Δεύτερο σε μέγεθος είναι το μυθιστόρημα "Στα βουνά της Τρέλλας" που γράφτηκε το 1931 και προηγήθηκε του μεγαλύτερου μυθιστορήματος όσον αφορά ημερομηνίες έκδοσης, όπου κι εκεί δημοσιεύτηκε κάτι τι συντετμημένο.
Το τρίτο, με τίτλο "Η αναζήτηση ονείρων του άγνωστου Κάνταθ", είναι πολύ πιθανό να συνελήφθη σαν ιδέα και να γράφτηκε πολύ πρίν τα άλλα μυθιστορήματα, κάπου στις αρχές του 1924-1925 αλλά αντίθετα από εκείνα τα μυθιστορήματα, προφανώς δεν αναθεωρήθηκε ποτέ. Δεν αποτελεί μέρος του "Μύθου του Κθούλου" στον οποίο ανήκει τόσο "Η περίπτωση του Τσάρλς Ντέξτερ Ουόρντ" όσο και το "Στα βουνά της Τρέλλας" αλλά ορισμένες πλευρές του τις δανείστηκε από τον Μύθο. Ανήκει μάλλον σε μια προγενέστερη περίοδο του έργου του Λάβκραφτ όταν ήταν προφανώς κάτω από την επιρροή του Λόρδου Ντάνσανι.
Τι να πρωτοπεί κανείς για έναν άνθρωπο – σύμπαν όπως είναι ο Λάβκραφτ… Μπορείς να τοπογραφήσεις ένα στερέωμα; Αδύνατον, η προσπάθεια είναι εξ αρχής καταδικασμένη στην μερικότητα. Αυτό που περισσότερο θέλω να καταθέσω σε όσους φίλους δεν έχουν διαβάσει ποτέ κάτι δικό του, είναι πως, όποια θέση ή άποψη κι αν έχουν, αν έχουν περάσει μια συγκεκριμένη ηλικία, να τον προσεγγίσουν με την απαιτούμενη… ετοιμότητα. Όχι αθωότητα, ούτε ‘αφέλεια’, αλλά ετοιμότητα. Προσωπικά, θεωρώ πως όλα εκείνα που με μάγευαν στα 15 και στα 20 έχουν υποχωρήσει αλλά δεν έχουν εξαφανιστεί. Είναι πάντα παρόντα, υπαρκτά, μαγικά και υπέροχα. Απλά, βρίσκονται σε μια τόσο ιδιαίτερη περιοχή που, ευτυχώς, δεν μπορεί καμιά καθημερινότητα και ‘κρίση’ και φθορά να τα μολύνει, να τα μαγαρίσει. Γιατί, ναι, ό,τι βιώνεται στον ‘φανταστικό’ κόσμο είναι το ίδιο ιερό, ίσως και ιερότερο από ό,τι μεταβολίζει η πραγματικότητα, η εμπειρία, η επαφή με το ορατό, το ψηλαφητό.
Ο Λάβκραφτ, δεν είναι ένας άνθρωπος που θα μπορούσε εύκολα να τον κάνει κάποιος ‘παρέα’, να τον συναναστραφεί, να τον ‘καταλάβει’. Ήταν παράξενος, εσωστρεφής, με ρατσιστικές και αριστοκρατικές πολιτικές και ιδεολογικές θεωρήσεις, με εμμονές στο απώτερο χθες, σε μια ιδιότυπη, φαντασιακή, αυτιστική κοσμολογική αρχιτεκτονική, με έναν ψυχισμό ‘νοσηρό’ όσο και απίστευτα πλούσιο, πληθυντικό, απειροδιάστατο… μια εκρηκτική φύση σαν πυριδιταποθήκη αιχμάλωτη από μια χλωμή και ‘βικτωριανή’ όψη… Κάποιος που τον κατάλαβε μια χαρά ήταν ο Γκίγκερ, αν με εννοείτε και οι δημιουργίες του οφείλουν πολλά στον Λάβκραφτ (το ίδιο το ‘τέρας’ των ταινιών Αλιεν, είναι μια προσπάθεια ‘σάρκωσης’ ενός Παλαιού, αλλά αυτό ανοίγει άλλα σεντούκια τώρα).
Ο Λάβκραφτ δεν είναι εύκολο να γίνει ‘φίλος’ σου. Δεν το θέλεις αυτό, δεν σου χρειάζεται. Δεν θέλει να τον συμπαθήσεις για να τον διαβάσεις. Αν γνωρίζεις καλά την αγγλική θα τον απολαύσεις στο πρωτότυπο, αν πάλι όχι, θα τον χαρείς και στην μετάφραση. Γυρίστηκαν άφθονες ταινίες με θέματα από βιβλία του, δεν νομίζω ότι ευτύχησε κάποια να τον πλησιάσει σε βάθος και με εντιμότητα. Περισσότερο μοιάζουν με προσπάθειες να αποτυπώσουν μια ατμόσφαιρα τρόμου αλλά ο Λάβκραφτ, έγραψε –ανάμεσα σε άλλα - λογοτεχνία φρίκης και όχι τρόμου. Η διαφορά είναι προφανής. Η φρίκη είναι μια μονιμότερη, ουσιαστικότερη και πλατύτερη διάσταση του τρόμου. Όμως αυτά είναι λεπτομέρειες. Γιατί ο Λάβκραφτ είναι περισσότερο μια αίσθηση, μια ατμόσφαιρα που την υποψιάζεσαι και την νιώθεις να οικοδομείται σιγά σιγά, σελίδα τη σελίδα σε μια οντολογική νέα ‘αλήθεια’ που υπόσχεται να σε καθηλώσει.
Υπάρχουν δυο μεγάλα ‘αγκάθια’ όσο και ‘αγκωνάρια’ στην Λαβκραφτιανή μυθολογία που δεν μπορώ να τα παρακάμψω αφού κάποτε, εκεί ανάμεσα στα 20 και 25 μου, παρά λίγο να μου κοστίσουν πολύ ακριβά, σε αρκετά επίπεδα.
Το πρώτο είναι το περίφημο «Νεκρονομικό» και όλη η παρα-φιλολογία που το συνοδεύει και το δεύτερο είναι η Μυθολογία Κθούλου. Τα δυο αυτά συνδέονται μεν αλλά έχουν και την σχετική αυτονομία τους. Κάποτε, μου είχε γίνει έμμονη ιδέα να βρω μια αξιοπρεπή μετάφραση του «Νεκρονομικού». Αυτή που κάποτε εμφανίστηκε στα βιβλιοπωλεία από τον Κάκτο δεν είναι παρά μονάχα για να τυλίξεις ποτηράκια στη μετακόμιση. Δεν θέλω να επεκταθώ εδώ περισσότερο, σε επόμενη ανάρτηση, ίσως… κάποια πράγματα άλλωστε καλό είναι να μην κοινοποιούνται… Όσον αφορά τον Κθούλου, τον Ναρλαυθοτέπ και την παρέα των Παλαιών που ενέπνευσαν τόσους και στάθηκαν καλή πρώτη ύλη για να κακοποιηθεί ο δημιουργός τους από το Χόλλυγουντ, έχω να πω μονάχα προς το παρόν, ότι σε αυτά τα ‘κεφάλαια’ η ποιητική δύναμη της πένας του Λάβκραφτ φτάνει στο υψηλότερο σημείο της. Και εκεί στέκομαι.
Κλείνοντας αυτή την προσωπική κατάθεση δεν μπορώ να μην επισημάνω κι εγώ ότι δεν θα υπήρχε Λάβκραφτ αν δεν υπήρχε Πόε αλλά και ο Στίβεν Κίνγκ δεν βρήκε μικρή κληρονομιά από την πλούσια που άφησε με γενναιοδωρία ο μυστηριώδης τύπος από το Πρόβιντενς. Και αν δεν υπήρχαν όλοι αυτοί, οι μυστικοί αδελφοί που αρχιτεκτόνησαν και οικοδόμησαν αυτούς τους μαγικούς και υπέροχους ποιητικούς κόσμους, για κάποιους ‘παλαβιάρηδες’ από εμάς, δεν θα υπήρχε συναρπαστική εφηβεία…
